PROFILAKTYK.ORG

Karolina Kmiecik-Jusięga

Standardy jakości w profilaktyce

 

 

Każde działanie zapobiegawcze powinno być OPISANE w projekcie lub programie, który jest odpowiednio usystematyzowanym, logicznym i czytelnym zapisem zaplanowanych i zrealizowanych działań.

 

Standardy jakości programów profilaktycznych są wzorcami wskazującymi drogę postępowania zapobiegawczego. Mogą przyczyniać się do wypracowywania dobrych nawyków w tworzeniu i realizowaniu programów.

 

 Najważniejsze z nich to:

 

I. Bezpieczeństwo:

odbiorców programów profilaktycznych

organizatorów, realizatorów, specjalistów pracujących w programie

pomieszczeń, miejsc, w których realizowany jest program

 

Jako oddziaływanie psychoedukacyjne program profilaktyczny musi przede wszystkim zapewniać bezpieczeństwo uczestnikom i nie powodować szkód. Twórcy i realizatorzy programów obowiązani są więc stosować się do norm etycznych i zasad bezpieczeństwa charakterystycznych dla działań psychologicznych i pedagogicznych.

 

W szczególności powinny być przestrzegane następujące standardy etyczne i zawodowe:respektowanie podmiotowości uczestników (pośrednich i bezpośrednich) programu, poprzez pozyskiwanie ich zgody na udział w zajęciach,

•poszanowanie ich godności i indywidualności,

•ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji,

•uwzględnianie wieku i poziomu rozwoju uczestników,

•uwzględnianie ich systemu wartości i stopnia wrażliwości,

•niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych).

 

 

II. Kompetencje osób prowadzących program.

Realizatorzy programów profilaktycznych w grupach dzieci i młodzieży powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne oraz przedstawić aktualne dokumenty świadczące o uprawnieniach do prowadzenia danego programu w postaci rekomendacji i zaświadczeń. Czasami zdarza się, że do programu zaprasza się specjalistów z jakiejś dziedziny, którzy wnoszą wartościowy wkład, choć nie posiadają formalnego przygotowania pedagogicznego. Jeżeli program realizują osoby bez przygotowania pedagogicznego (a przeszkolone w jego stosowaniu) należy zapewnić odpowiednią konsultację i nadzór. Cenne są wszelkie opinie z poprzednich realizacji. W przypadku wątpliwości należy zwracać się do autorów lub organizacji opiekujących się programem z prośbą o weryfikację oferty.

Poza kwalifikacjami profilaktyk powinien mieć umiejętności komunikowania się (z grupą i pojedynczym człowiekiem), empatii, zrozumienia i samokrytyki, powinien być cierpliwy, radosny, zrównoważony, otwarty, zdystansowany wobec własnej osoby oraz pełen miłości, mądrości i realizmu. Niewątpliwie powinien też przejawiać chęci interdyscyplinarnego rozwijania się, kształcenia i zdecydowanie NIE POWINIEN być wielepiejem:)

 

III. Wiarygodność osób prowadzących program.

Realizatorzy powinni sami spełniać te standardy zachowań, do których nawołują, również na polach pokrewnych do tematyki programu. W każdym wypadku twórcy programu powinni określić z jakich ustaleń teoretycznych korzystają (do jakiej teorii skuteczności profilaktyki się odwołują). Element ten powinien być zawarty w opisie programu.

 

IV. Adekwatność oddziaływań profilaktycznych.

Program profilaktyczny powinien być maksymalnie dostosowany do potrzeb i problemów odbiorców.

Decyzja o stosowaniu programu powinna być zawsze poprzedzona wstępną diagnozą w celu dobrej jego implementacji w lokalnych warunkach. Program powinien mieć wyraźnie określonego adresata.

 

V. Skuteczność programów.

Skuteczność programów zależy w znacznym stopniu od poziomu profesjonalizmu twórców, a także realizatorów. 

 

Za szczególnie skuteczne uważa się takie działania jak:

korekta przekonań normatywnych dotyczących rozpowszechnienia i akceptacji dla zachowań problemowych,

motywowanie do podejmowania konstruktywnych osobistych postanowień przez uczniów,

wskazywanie na dysfunkcyjność zachowań wobec wartości cenionych przez uczestników,

przekazywanie rzetelnej i adekwatnej wiedzy o konsekwencjach zachowań problemowych, których dotyczy program (adekwatnie do poziomu odbiorców!!!) , ponadto jako mniej ważne, ale wartościowe uznaje się:

ćwiczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, np. umiejętność radzenia sobie ze stresem, nawiązywania i podtrzymywania dobrych kontaktów z ludźmi, odpierania presji otoczenia.

 

VI. Strategia informacyjna

Informacje powinny:

być rzetelne,

być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych,

uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania),

być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość),

nie być zbyt szczegółowe, w przypadku treści dotyczących uzależnień, aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań.

 

VII. Współpraca z: rodzicami, specjalistami, środowiskiem lokalnym.

Programy profilaktyczne przeznaczone dla dzieci i młodzieży powinny zawierać zajęcia dla rodziców realizowane równolegle z zajęciami dla dzieci.

Skuteczność programów realizowanych w szkole zależy również od warunków, w jakich są wdrażane. Uważa się, że duży wpływ na efektywność mają następujące czynniki związane z samą szkołą: klimat szkoły, stopień tolerancji nauczycieli wobec nieprawidłowych zachowań uczniów, wzorce zachowań prezentowane przez nauczycieli. Czynniki te powinny być przedmiotem wstępnej diagnozy przed wdrożeniem programu.

 

VIII. Integracja ze szkolnym programem nauczania i wychowania. 

Korzystne jest, jeśli konkretny program stanowi element szerszych, długofalowych działań profilaktycznych obejmujących cały okres nauki szkolnej. Najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycznym i wychowawczym). Czas trwania programu i jego intensywność zależą od zdiagnozowanego wcześniej stopnia zagrożenia danej populacji.

W długofalowych projektach zaleca się by programy realizowane w ostatniej klasie danego etapu edukacji zawierały zajęcia ułatwiające przejście do nowej szkoły, natomiast programy przeznaczone dla klas pierwszych powinny zawierać zajęcia adaptacyjno-integracyjne.

 

IX. Aktywizacyjne metody pracy.

Stwierdzono, że spełnianie kryteriów nowoczesnego kształcenia podnosi atrakcyjność i efektywność programów profilaktycznych. 

Należy do nich:

stosowanie aktywizujących metod pracy (np. dyskusja, „burza mózgów", odgrywanie ról),

aranżowanie znaczących osobistych doświadczeń i odkryć

wprowadzanie elementów pedagogiki zabawy.

 

X. Kontynuacja programu.

Program profilaktyczny powinien być zaprojektowany zgodnie z możliwościami finansowo-organizacyjnymi szkół i placówek i powinien zakładać kontynuacje działań.

Szkoła decydując się na podejmowanie działań profilaktycznych w formie programów powinna przewidzieć kontynuację, również w postaci działań własnych.

Sytuacja jest najbardziej korzystna, jeśli program realizowany w szkole lub placówce oświatowej stanowi element lokalnej (gminnej, miejskiej) strategii profilaktycznej. 

 

Program powinien uwzględniać dobro całego człowieka i nigdy nie powinien być w jakiejś warstwie destrukcyjny, a w jakiejś skuteczny !

 

Standardem zatem powinna być harmonizacja działań wychowawczych szkoły i działań specyficznie profilaktycznych, z pierwszeństwem wychowawczych.


Copyright © PROFILAKTYK.org