PROFILAKTYK.ORG

Pierwszym znanym aktem państwowym, mającym na celu ograniczenie epidemii palenia opium, było zarządzenie cesarza Chin Yung Chinga, w 1729 roku. Wtedy to 200 skrzynek opium przywiezionych przez Portugalczyków kazano wrzucić do morza. Zarządzenie to jednak wydało się mało skuteczne, gdyż epidemia przybrała kolosalne rozmiary, a Chiny w XVIII i XIX wieku stały się głównym konsumentem opium. Dopiero w 1909 roku odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja na temat walki z narkomanią, w Szanghaju.1 „Przedstawiciele wielu państw zjechali się na zaproszenie arcybiskupa Filipin, ojca Brenta, który był inicjatorem całego przedsięwzięcia. Szybko ustalono, że problemy sygnalizowane przez delegatów z różnych stron świata są interesujące dla innych. W kilka lat później zorganizowane zostały następne międzynarodowe spotkania. Od roku 1910 spotykali się w Hadze specjaliści z różnych krajów, zaniepokojeni wzrastającym zainteresowaniem narkotykami.”2 W Stanach Zjednoczonych pierwszym zarządzeniem był zakaz handlu opium w San Francisco w 1875 roku (paradoksalnie sto lat później miasto to stało się swoistą mekką narkomanów). W 1912 roku odbyła się w Hadze druga konferencja, na której uchwalono tzw. Pierwszą Międzynarodową Konwencję Opiumową. Podpisało ją 60 państw w tym Polska. Twierdzono wówczas, że opium jest najgroźniejszą substancją uzależniającą. Dopiero po pierwszej wojnie światowej zaczęto zwracać uwagę na problem narkomanii w większym stopniu. Za sprawą Ligi Narodów powstała „Doradcza Komisja Opium i innych środków narkotycznych. Komisja ta miała za zadanie powoływanie dalszych konwencji, między innymi doprowadziła do powstania słynnej Konwencji Genewskiej w 1925 i 1931 roku, której to udział brała także Polska.

W Polsce pierwszym aktem prawnym, regulującym sposób kontroli dystrybucji środków odurzających była tzw. Ustawa czerwcowa „w przedmiocie substancji i przetworów odurzających” z dnia 22 czerwca 1923r. (Dz. U. Nr 72, poz. 539). W myśl tej ustawy zabronione było „wytwarzanie, przeróbka, przywóz, wywóz, przechowywanie, handel oraz wszelki obieg opium (surowego, leczniczego), haszyszu, morfiny, kokainy, heroiny, wszelkich ich soli i przetworów oraz tych pochodnych, które na podstawie badań naukowych i w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia Publicznego będą uznane za wywołujące szkodliwe skutki dla zdrowia.”3

Kolejnymi aktami prawnymi było rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 22 lutego 1928 roku o uznaniu eteru jako substancji szkodliwej dla zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 443), oraz rozporządzenie  z 20 maja 1929 roku o detalicznej sprzedaży substancji i przetworów odurzających (Dz. U. Nr 48, poz. 402). W 1931 roku powstał pierwszy polski Komitet do spraw Narkotyków i Zapobiegania Narkomanii. Skupiał on lekarzy, urzędników resortu ochrony zdrowia, pracowników i działaczy społecznych. „Komitet stanowił swoiste forum dyskusyjne, na którym poszukiwano skutecznych rozwiązań profilaktycznych. Był on również animatorem szeregu akcji propagandowych, (...) których zadaniem było stymulowanie poczynań rządu.”4 W listopadzie 1933 roku natomiast Towarzystwo Lekarskie Warszawskie poświęciło cztery swoje posiedzenia kwestii narkomanii, na których wygłoszono 13 referatów mających poniekąd wpływ na dalsze ustawodawstwo narkotykowe. Tak więc trzy lata później Departament Służby Zdrowia powołał Komitet ds. Narkomanii, w której skład wchodzili : prawnicy, duchowni, lekarze i nauczyciele. Komitet ten wypracowywał nowe metody terapeutycznych i prewencyjnych oddziaływań.5

Najważniejszą jednak ustawą w polskim prawie była ustawa o zapobieganiu narkomanii z dnia 31 stycznia 1985 roku.6 Opierała się ona na trzech podstawowych założeniach, warunkujących skuteczność zapobiegania narkomanii w Polsce. Są to:

1. nałożenie na organy państwowe obowiązku podejmowania wszechstronnych działań zmierzających do zapobiegania narkomanii i wspierania w tym zakresie działalności,  organizacji społecznych, Kościoła i innych związków wyznaniowych

2. urzeczywistnienie podstawowych zadań przez działalność wychowawczą i profilaktyczną, kontrolę nad środkami, które mogą prowadzić do uzależnienia oraz leczenie, rehabilitację, readaptację, a także resocjalizację osób uzależnionych;

3. stwarzanie Funduszu Zapobiegania Narkomanii w celu zapewnienia infrastruktury w tej dziedzinie i finansowanie koniecznych potrzeb, łącznie z udzielaniem pomocy osobom uzależnionym i  ich rodzinom.

(Karolina Kmiecik-Jusięga, fragment artykułu, przypisy i źródła dostępne u autorki)